روشهاى عام تربیتى
از میان روشهاى عام تربیتى مىتوان به الگوسازى، عبرت آموزى، موعظه، نصیحت، تشویق و تنبیه اشاره کرد.
الف) الگوسازى
تأثیرگذارى رفتار والدین و مربیان بر کودکان انکارناپذیر است؛ زیرا شخصیت کودکان در سالهاى نخست زندگى بر پایه الگوگیرى از والدین و مربیان ساخته و پرداخته مىشود. پس از دوره کودکى، افراد از دوستان، شخصیتهاى معروف اجتماعى، فرهنگى و هنرى الگو مىگیرند. ازاینرو، روش الگویى نافذترین و مؤثرترین روش تربیتى است و والدین و مربیان باید بکوشند با رفتار مطلوب و سازنده خود متربیان را خوب تربیت کنند.
ب) ایجاد بینش صحیح
محقق و فاضل اندیشمند، احمد نراقى بسیارى از رفتارهاى نابهنجار غیراخلاقى، غیردینى و وسوسههاى شیطانى را ناشى از عدم بینش صحیح و کافى متربى از مسایل اعتقادى، فکرى، اخلاقى و رفتارها، انگیزهها و عوارض آنها مىداند و معتقد است که با بینش و شناخت درست مىتوان متربى را تربیت کرد و اخلاق وى را تصحیح نمود. محقق و فاضل نراقى براى ایجاد بینش صحیح در متربى توصیه مىکند که مربى به امور زیر بپردازد:
* آگاه کردن متربى و واداشتن وى به اندیشیدن در آیات و احادیثى که در مدح و ذم صفات و رفتارها و نتایج آنها بیان شده است؛
* شناساندن فضایل و رذایل و حسن و قبح رفتارها تا جایى که متربى، درست را از نادرست، بد را از نیک و زشت را از زیبا تشخیص دهد؛
* بیان علت رفتارهاى ناخواسته متربى تا به درک درستى از آنچه انجام داده است برسد و در آینده از بروز چنین رفتارهاى ناخواستهاى پیشگیرى کند.[1]
ج) تقویت نفس
ضعف و زبونى نفس و احساس ناتوانى و اضطراب در خود، باعث رفتارهاى ضداخلاقى مىشود. ازاینرو تقویت نفس متربى بسیار مهم است. فاضل نراقى به مربیان توصیه مىکند براى تقویت نفس متربى، برنامهریزى کنند و اراده وى را نیرومند سازند و قدرت تحکم وى را بالا برند تا با احساس عزت، صداقت و قدرت بتوانند در برابر محرکهاى ضداخلاقى و تربیتى مقاومت نماید و بدون هیچگونه ضعف و سستى به سوى اهداف عالى تربیتى گام بردارد.[2]
د) پیراستن و آراستن
محقق نراقى به این نکته تصریح دارد، انسانى که صفات مذموم و عملکردهاى ضداخلاقى دارد، نمىتواند به کمالات و فضایل آراسته گردد مگر آنکه از آن صفات پیراسته و رفتارش اصلاح شود.[3]
و) عبرت آموزى
عبرت آموزى از قوانین و سنتهاى تکوینى آغاز مىشود و به آثار پیشینیان، یاد و خاطره و رخدادهاى مربوط به آنان منتهى مى گردد.[4] عبرت آموزى بیش از هر روش دیگرى در فرایند تربیت راهگشاست.
ه-) موعظه و نصیحت
روش موعظه از دیرباز مورد استفاده اولیا، مربیان و معلمان بوده است،[5] ولى در استفاده از این ابزار باید دقت زیادى داشت. موعظه و نصیحت زیاد نه تنها راهگشا نیست، بلکه گاهى نتایج عکس دارد.
ى) تشویق و تنبیه
تشویق و تنبیه از روشهاى اصلى در تعلیم و تربیت، است. با به کارگیرى این روش بین درستکار و بدکردار تفاوت گذاشته مىشود که این خود آثار بسیار مفیدى در جان و روح متربى دارد.[6]
والدین مىتوانند با تهیه وسایل (مثل سجاده، تسبیح، قبلهنما و ...)، تمرین رفتارهاى دینى، حضور در محافل مذهبى، ارتباط با افراد و خانوادههاى متدین، الگودهى مناسب به فرزندان و تشویق و تحسین فرزندان نسبت به انجام امور دینى، به تثبیت این رفتارها در فرزند خود کمک کنند.[7]
[1] ( 1). احمد نراقى، معراج السعادة، صص 129- 124.
[2] ( 2). ر. ک: جامع السعادة، ص 15.
[3] ( 3). همان، ص 10.
[4] ( 4). آراى دانشمندان مسلمان در تعلیم و تربیت و مبانى آن، ص 57.
[5] ( 1). همان، ص 59.
[6] ( 2). همان، ص 61.
[7] جمعى از پژوهشگران، فصلنامه تخصصى طهورا - قم، چاپ: اول.
